Tunel kolejowy od strony ul. Kopernika w Białymstoku jest wyburzany [zdjęcia]

Kolejarze wyburzają tunele przy ul. Kopernika

W rejonie ul. Kopernika i Hetmańskiej w Białymstoku jest kilka tuneli. Teraz kierowcy korzystają z tunelu im. gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nila".

Obok są o wiele starsze konstrukcje. Od strony ul. Hetmańskiej jest pierwszy tunel z początku XX wieku, obok jest drugi tunel z tego samego okresu, do którego pod koniec lat 50. XX Kolejowe Zakłady Konstrukcji Stalowych w Białymstoku dobudowały trzeci tunel. W wojewódzkiej ewidencji zabytków jest tylko tunel od strony ul. Hetmańskiej.

Z powodu modernizacji trasy kolejowej Rail Baltica wyburzany jest carski, ceglany tunel od strony ul. Kopernika, podobny los czeka ten zbudowany przez KZKS. Kolejarze tłumaczą, że wszystko jest zgodnie z prawem, bo te konstrukcje nie są wpisane do ewidencji zabytków, dlatego mogą je wyburzać. 

- Prace w obrębie dawnej przeprawy pod torami stacji Białystok prowadzone są zgodnie z przepisami i uzyskanymi pozwoleniami. W tym miejscu należało pogodzić potrzebę ochrony materialnego dziedzictwa miasta z potrzebą budowy nowoczesnej stacji Białystok, która zapewni mieszkańcom sprawne i bezpieczne podróże - mówi Tomasz Łotowski ze spółki PKP PLK.

Tomasz Łotowski dodaje, że roboty rozbiórkowe prowadzone są w obrębie obiektu znajdującego się od strony ul. Kopernika, obejmującego tunele ceglane oraz betonową konstrukcję z lat 50. XX w. 

- Ze względu na zły stan techniczny ta cześć dawnej przeprawy pod torami zostanie rozebrana, a w tym miejscu budowany będzie nowy układ torowy. Prace rozbiórkowe będą przebiegać etapami, ze względu na potrzebę zapewnienia ruchu pociągów na stacji. Część obiektu od strony ul. Kopernika będzie jeszcze wykorzystywana, ponieważ przebiega po niej czynny tor - wyjaśnia Tomasz Łotowski.

Dlaczego tunel od strony ul. Kopernika nie jest zabytkiem?

Wielu białostoczan, z którymi rozmawialiśmy żałuje, że stare tunele znikają z powierzchni ziemi. Podkreślają, że wpisały się w krajobraz miasta i świadczą o jego historii i rozwoju.

Dlaczego obie, praktycznie bliźniacze konstrukcje z czasów carskich nie są chronione prawem, a w ewidencji jest tylko jeden - ten od strony ul. Hetmańskiej? To pytanie zadaliśmy podlaskiej konserwator zabytków prof. Małgorzacie Dajnowicz.

Prof. Dajnowicz tłumaczy, że kilka lat temu wpisała obie konstrukcje do ewidencji, ale od tej decyzji odwołała się spółka PKP PLK i wygrała w sądzie.

- Zgodnie z zarządzeniem nr 11/2019 z 3.06.2019 roku do wojewódzkiej ewidencji zabytków włączono dwa tunele drogowe. Tunel drogowy I (od strony ul. Hetmańskiej) oraz tunel drogowy II (od strony ul. Kopernika). Jednocześnie z uwagi na procedurę odwoławczą, zainicjowaną przez właściciela obiektu, zarządzenie te zostało uchylone przez WSA w Białymstoku. W wyniku rozstrzygnięcia sądu obiekty te utraciły ochronę konserwatorską i tym samym nie były ujęte w wojewódzkiej ewidencji zabytków - mówi prof. Dajnowicz.

Prof. Małgorzata Dajnowicz twierdzi, że starała się ponownie objąć ochroną konstrukcje. 

- Dodatkowo zgromadzony materiał dowodowy umożliwił powtórne włączenie "Tunelu drogowego I" do wojewódzkiej ewidencji zabytków. Właściciel obiektu zgodził się ze stanowiskiem PWKZ i nie wniósł odwołania. Zgodnie z zarządzeniem nr 8/2021 24.03.2021 roku do wojewódzkiej ewidencji zabytków włączono "Tunel drogowy I" (od strony ul. Hetmańskiej). Pod ochroną konserwatorską znajdują się wszystkie elementy tworzące ten tunel - dodaje prof. Dajnowicz.

Prof. Dajnowicz uważa, że oba carskie tunele nie są jedną budowlą.

- Wartościowanie zabytków jest niewątpliwie procesem złożonym i wymagającym głębokiej refleksji. Podczas procesu weryfikacji brane są pod uwagę 3 rodzaje wartości zabytkowych: historyczne, artystyczne oraz naukowe. Tunel drogowy II jest obiektem znacząco zmodyfikowanym poprzez dobudowany w 1959 roku wiadukt o konstrukcji żelbetowej. Mimo, że tunel drogowy I oraz tunel drogowy II powstały podczas jednej inwestycji, jednak nie są jedną budowlą - uważa prof. Dajnowicz.

Tunel od strony ul. Hetmańskiej będzie wyremontowany

Podlaska konserwator zabytków prof. Małgorzata Dajnowicz dodaje, że od decyzji i wpisaniu tylko jednego tunelu nie odwoływała się spółka PKP PLK, dodatkowo zobowiązała się do wyremontowania obiektu.

- Mur będzie wzmacniany, ubytki cegły uzupełniane, a ściany czyszczone, między innymi ze starej warstwy zaprawy betonowej. Zaplanowano także usunięcie asfaltu, w celu odsłonięcia dawnej nawierzchni drogowej. Najbardziej wartościowa część dawnej przeprawy zostanie w ten sposób skutecznie zabezpieczona i zachowana na przyszłość. Stan tego obiektu nie pozwala na bezpośrednie poprowadzenie po nim nowego układu torowego. Dla bezpieczeństwa i sprawności ruchu kolejowego, ale również dla ochrony zabytku, wykonana zostanie specjalna konstrukcja nośna, która przejmie obciążenia - mówi Tomasz Łotowski.

Kolejarze uważają, że budowa konstrukcji nie zmieni w istotnym stopniu charakteru zabytku, da natomiast możliwość poprowadzenia dodatkowego toru i zwiększenia możliwości prowadzenia ruchu pociągów na stacji Białystok.

| red: wsz, zmj